{"4":"

Miejscem, gdzie kamienne mury pamiętają czasy\nsprzed budowy egipskich piramid, jest\nGóra Zyndrama nad Maszkowicami. To wyjątkowe odkrycie archeologiczne zmienia spojrzenie na prehistorię Polski i pokazuje, że już 3700 lat temu na tych terenach wznoszono kamienne umocnienia.

Lokalizacja i dojazd

Góra Zyndrama wznosi się na wysokości 410 m n.p.m. nad wsią Maszkowice. Jest to najbardziej wysunięty na południowy wschód szczyt Beskidu Wyspowego, położony nad doliną Dunajca.

Dojazd i dojście

Dojazd samochodem z Łącka zajmuje zaledwie 10 minut. Najdogodniejszy parking znajduje się u podnóża wzniesienia przy pomniku mieszkańców Maszkowic poległych w II wojnie światowej. Z parkingu należy przejść około 400 metrów asfaltową drogą w górę wsi, następnie skręcić w lewo i po około 200 metrach ponownie w lewo, na wyłożoną betonowymi płytami drogę prowadzącą na szczyt. Ostatnie podejście jest krótkie, ale strome. Cała trasa zajmuje około 15 minut.

Spektakularne odkrycia archeologiczne w Maszkowicach

Pierwsze badania wykopaliskowe przeprowadzono w latach 1959–1975 pod kierownictwem dr Marii Cabalskiej z Uniwersytetu Jagiellońskiego, odkryto wówczas pozostałości osiedla z epoki brązu i żelaza.

W 2015 roku zespół dr. hab. Marcina Przybyły z Instytutu Archeologii UJ odkrył kamienne fortyfikacje z ok. roku 1750 p.n.e. Podczas wykopalisk odsłonięto również pozostałości dwóch bram, ślady kilku budynków, fragment kamiennej drogi oraz setki fragmentów ceramiki. Wśród znalezisk znalazły się m.in. dwie gliniane figurki świń oraz fragment niewielkiej, mierzącej 3,5 cm figurki kobiety.

Kamienne fortyfikacje – najstarsze w Polsce

Kamienny mur, mający około 200 metrów długości, otacza osadę od wschodu i północy. Ma około 2 metry szerokości, a jego wysokość mogła dochodzić do 3 metrów. Jest to najstarszy w Polsce przykład kamiennej architektury obronnej. Konstrukcja składa się z dużych, regularnych bloków kamiennych układanych bez użycia zaprawy.

W roku 2015 odkryto, że do osady od strony wschodniej prowadziła wąska brama, której przejście dekorowane było sześcioma kamiennymi stelami. Jej częściowa rekonstrukcja została przeprowadzona w 2018 roku.

Jak odbudowano bramę sprzed 3700 lat

Proces rekonstrukcji wschodniej bramy był prawdziwym wyzwaniem inżynieryjnym. Archeolodzy musieli najpierw dokładnie zmierzyć i udokumentować każdy z sześciu kamiennych bloków-steli, które przez tysiąclecia leżały w gruzowisku.

Następnie, bazując na analizie podobnych konstrukcji z obszaru Morza Śródziemnego, odtworzyli pierwotną pozycję każdego elementu. Rekonstrukcja uwzględniła również odkryty w roku 2017 kamienny chodnik, który biegł wzdłuż wewnętrznego lica muru i prowadził w kierunku głównej bramy.

Dzięki tej żmudnej pracy dziś zwiedzający mogą przejść przez bramę, którą 3700 lat temu przekraczali mieszkańcy prehistorycznej osady.

Kolejne fazy osadnictwa na Górze Zyndrama

Powstała ponad 3700 lat temu kamienna warownia zajmowała ok. pół hektara. Założyła ją grupa ludzi prawdopodobnie pochodząca z południa Europy i zamieszkiwała to miejsce przez około 250 lat, po czym opuściła je z nieznanych przyczyn.

Po około 500-letniej przerwie Góra Zyndrama została ponownie zasiedlona przez społeczności kultury łużyckiej, które wykorzystały częściowo stare umocnienia. Ostatni mieszkańcy, związani z kulturą puchowską, opuścili grodzisko około 50 lat p.n.e.

Znaczenie odkrycia

Mur z Maszkowic to najstarszy w Europie Środkowej przykład kamiennej architektury obronnej. Kolejne pod względem wieku tego typu konstrukcje na terytorium Polski są młodsze o ponad dwa i pół tysiąca lat, czyli niemal pięćdziesiąt ludzkich pokoleń. Analogiczne budowle można spotkać w basenie Morza Śródziemnego, czyli około 600 km w linii prostej od Góry Zyndrama dla ludzi żyjących w tamtym czasie odległość niewyobrażalna.

Sposób wykonania i dekoracja fragmentów naczyń znalezionych w czasie wykopalisk wskazują, że ich twórcy utrzymywali bliskie kontakty z ludami zamieszkującymi tereny dzisiejszej wschodniej Słowacji, Rumunii i Węgier. Najprawdopodobniej mieszkańcy fortecy kontrolowali ważny szlak komunikacyjny przez Karpaty.

Podsumowanie

Góra Zyndrama to unikalne miejsce, gdzie można dosłownie dotknąć historii sprzed 3700 lat. Przechodząc przez zrekonstruowaną bramę, stąpa się śladami ludzi, którzy żyli tu na tysiąc lat przed powstaniem pierwszych greckich polis.

\n\n","13":"

The place where stone walls remember times older than the construction of the Egyptian pyramids is Mount Zyndram above Maszkowice. This unique archaeological discovery changes the view of Poland’s prehistory and shows that as early as 3,700 years ago stone fortifications were being erected here.

Location and access

Mount Zyndram rises to 410 m above sea level above the village of Maszkowice. It is the southeasternmost peak of the Beskid Wyspowy, located above the Dunajec Valley.

Access and approach

By car from Łącko it takes only 10 minutes. The most convenient parking is at the foot of the hill by the monument to the residents of Maszkowice who died in World War II. From the car park you need to walk about 400 metres up the asphalt road through the village, then turn left and after about 200 metres turn left again onto the concrete-slab road leading to the summit. The last ascent is short but steep. The whole route takes about 15 minutes.

Spectacular archaeological discoveries in Maszkowice

The first excavations were carried out in 1959–1975 under the direction of Dr. Maria Cabalska of the Jagiellonian University, when remains of a Bronze and Iron Age settlement were discovered.

In 2015, a team led by Dr. habil. Marcin Przybyła from the Institute of Archaeology of the Jagiellonian University discovered stone fortifications dating to around 1750 BC. The excavations also revealed the remains of two gates, traces of several buildings, a fragment of a stone road, and hundreds of ceramic fragments. Among the finds were two clay pig figurines and a fragment of a small, 3.5 cm tall female figurine.

Stone fortifications – the oldest in Poland

A stone wall about 200 metres long surrounds the settlement from the east and north. It is about 2 metres wide, and its height may have reached 3 metres. It is the oldest example of stone defensive architecture in Poland. The construction consists of large, regular stone blocks laid without mortar.

In 2015 it was discovered that a narrow gate led to the settlement from the east, with the passage decorated with six stone steles. Its partial reconstruction was carried out in 2018.

How the 3,700-year-old gate was rebuilt

The reconstruction process of the eastern gate was a true engineering challenge. Archaeologists first had to carefully measure and document each of the six stone stele blocks, which had lain in the rubble for millennia.

Then, based on the analysis of similar structures from the Mediterranean region, they restored the original position of each element. The reconstruction also took into account the stone path discovered in 2017, which ran along the inner face of the wall and led towards the main gate.

Thanks to this painstaking work, today visitors can walk through the gate that the inhabitants of the prehistoric settlement crossed 3,700 years ago.

Subsequent phases of settlement on Mount Zyndram

The stone fortress built more than 3,700 years ago occupied about half a hectare. It was founded by a group of people probably coming from southern Europe and was inhabited for about 250 years before being abandoned for unknown reasons.

After about a 500-year break, Mount Zyndram was re-settled by communities of the Lusatian culture, who partially reused the old fortifications. The last inhabitants, associated with the Púchov culture, abandoned the settlement around 50 BC.

The significance of the discovery

The wall from Maszkowice is the oldest example of stone defensive architecture in Central Europe. The next comparable structures on the territory of Poland are more than two and a half thousand years younger – almost fifty generations. Similar constructions can be found in the Mediterranean basin, about 600 km away in a straight line from Mount Zyndram – an unimaginable distance for people of that time.

The workmanship and decoration of pottery fragments found during excavations indicate that their creators maintained close contacts with peoples inhabiting today’s eastern Slovakia, Romania, and Hungary. Most likely, the inhabitants of the fortress controlled an important communication route across the Carpathians.

Summary

Mount Zyndram is a unique place where you can literally touch history from 3,700 years ago. Walking through the reconstructed gate, you follow in the footsteps of people who lived here a thousand years before the first Greek poleis were founded.

\n\n","14":"

Miestom, kde kamenné múry pamätajú časy staršie než stavba egyptských pyramíd, je vrch Zyndram nad Maszkowicami. Tento jedinečný archeologický objav mení pohľad na pravek Poľska a ukazuje, že už pred 3700 rokmi sa tu stavali kamenné opevnenia.

Lokalita a prístup

Vrch Zyndram sa vypína do výšky 410 m n. m. nad obcou Maszkowice. Je to najvýchodnejší vrchol Beskidu Wyspowego, ležiaci nad dolinou Dunajca.

Prístup a príchod

Cesta autom z Łącka trvá len 10 minút. Najvhodnejšie parkovisko sa nachádza na úpätí kopca pri pamätníku obyvateľov Maszkowíc padlých v druhej svetovej vojne. Z parkoviska treba prejsť asi 400 metrov asfaltovou cestou hore dedinou, potom odbočiť doľava a po cca 200 metroch znova doľava na cestu z betónových platní vedúcu na vrchol. Posledné stúpanie je krátke, ale strmé. Celá trasa trvá približne 15 minút.

Spektakulárne archeologické objavy v Maszkowiciach

Prvé archeologické výskumy sa uskutočnili v rokoch 1959–1975 pod vedením Dr. Márie Cabalskej z Jagelovskej univerzity, keď boli objavené pozostatky sídliska z doby bronzovej a železnej.

V roku 2015 tím doc. Marcina Przybyłu z Inštitútu archeológie JU objavil kamenné fortifikácie z obdobia okolo roku 1750 pred n. l. Počas výkopov boli odkryté aj pozostatky dvoch brán, stopy niekoľkých budov, fragment kamennej cesty a stovky črepov keramiky. Medzi nálezmi boli okrem iného dve hlinené figúrky ošípaných a fragment malej, 3,5 cm vysokej figúrky ženy.

Kamenné fortifikácie – najstaršie v Poľsku

Kamenný múr dlhý asi 200 metrov obklopuje sídlisko z východu a severu. Má približne 2 metre na šírku a jeho výška mohla dosiahnuť 3 metre. Ide o najstarší príklad kamennej obrannej architektúry v Poľsku. Konštrukcia sa skladá z veľkých, pravidelných kamenných blokov ukladaných bez malty.

V roku 2015 sa zistilo, že do osady z východu viedla úzka brána, ktorej priechod bol zdobený šiestimi kamennými stélami. Jej čiastočná rekonštrukcia bola uskutočnená v roku 2018.

Ako bola obnovená brána spred 3700 rokov

Proces rekonštrukcie východnej brány bol skutočnou inžinierskou výzvou. Archeológovia museli najprv presne zmerať a zdokumentovať každý zo šiestich kamenných blokov – stél, ktoré ležali v sutine tisícročia.

Následne, na základe analýzy podobných konštrukcií z oblasti Stredomoria, obnovili pôvodnú polohu každého prvku. Rekonštrukcia zohľadnila aj objavený v roku 2017 kamenný chodník, ktorý viedol pozdĺž vnútorného líca múru smerom k hlavnej bráne.

Vďaka tejto náročnej práci môžu dnes návštevníci prejsť bránou, ktorou pred 3700 rokmi vstupovali obyvatelia pravekého sídliska.

Ďalšie fázy osídlenia na vrchu Zyndram

Kamenná pevnosť, postavená pred viac ako 3700 rokmi, zaberala asi pol hektára. Založila ju skupina ľudí pravdepodobne pochádzajúcich z južnej Európy a obývala toto miesto približne 250 rokov, potom ho z neznámych príčin opustila.

Po približne 500-ročnej prestávke bol vrch Zyndram znovu osídlený komunitami lužickej kultúry, ktoré čiastočne využili staré opevnenia. Poslední obyvatelia, spojení s púchovskou kultúrou, opustili hradisko okolo roku 50 pred n. l.

Význam objavu

Múr z Maszkowíc je najstarším príkladom kamennej obrannej architektúry v strednej Európe. Ďalšie podobné stavby na území Poľska sú mladšie o viac než dva a pol tisíc rokov – takmer päťdesiat generácií. Analogické konštrukcie sa nachádzajú v oblasti Stredomoria, teda asi 600 km vzdušnou čiarou od vrchu Zyndram – pre ľudí tej doby nepredstaviteľná vzdialenosť.

Spôsob vyhotovenia a dekorácia črepov nájdených počas výkopov naznačujú, že ich tvorcovia udržiavali úzke kontakty s ľuďmi žijúcimi na území dnešného východného Slovenska, Rumunska a Maďarska. Obyvatelia pevnosti pravdepodobne kontrolovali dôležitú komunikačnú trasu cez Karpaty.

Zhrnutie

Vrch Zyndram je jedinečné miesto, kde sa dá doslova dotknúť histórie spred 3700 rokov. Prechádzajúc cez zrekonštruovanú bránu kráčame v stopách ľudí, ktorí tu žili tisíc rokov pred vznikom prvých gréckych polis.

\n\n"}

key:titleBeSureNotMiss