{"4":"
\n

Urdzik karpacki należy do rodziny pierwiosnkowatych (Primulaceae). Tworzy niskie, zimozielone kępy okrągłych liści o średnicy kilku centymetrów, z których wiosną wyrastają 1–3 pojedyncze kwiaty, zwisające na długich szypułkach. Wysokość rośliny z kwiatami wynosi ok. 5–20 cm, a rozpiętość rozety liściowej 10–15 cm. Płatki kwiatów są delikatnie frędzlowane na obrzeżach, barwy fioletowopurpurowej, bez wyraźnego zapachu. Urdzik kwitnie od kwietnia do lipca. Liście rozwijają się wkrótce po przekwitnięciu kwiatów.

\n\n\n

Występowanie w Pieninach

W Pieninach urdzika karpackiego można zobaczyć w Wąwozie Homole, gdzie preferuje wilgotne i cieniste miejsca.

\n\n\n

Pozostałe stanowiska

Gatunek uznawany jest za endemit zachodnich Karpat. Nie występuje powszechnie w innych regionach Europy.

\n\n\n

Status ochronny i zagrożenia

Urdzik karpacki objęty jest ścisłą ochroną gatunkową w Polsce. Stanowi część siedlisk monitorowanych w ramach sieci Natura 2000.

\n\n\n

Obserwacja w terenie

Najlepszym okresem do obserwacji jest wiosna – od kwietnia do czerwca – gdy kwitnie tuż po ustąpieniu śniegu.

\n\n\n

Ciekawostki

Nazwa rodzaju Soldanella pochodzi od włoskiego określenia soldanella alpina, stosowanego w tradycji ludowej dla alpejskich, dzwonkowatych kwiatów przypominających małe monety lub ozdobne frędzle – stąd porównanie do „monetek sułtana”. Urdzik karpacki jest jednym z botanicznych skarbów Pienin – rzadkim, chronionym i wyjątkowo fotogenicznym.

\n\n","13":"
\n

The Carpathian snowbell belongs to the primrose family (Primulaceae). It forms low, evergreen clumps of round leaves a few centimetres across, from which 1–3 delicate, nodding flowers rise in spring on slender stalks. The plant reaches 5–20 cm in height, with leaf rosettes about 10–15 cm wide. The petals are fringed, violet-purple and unscented. It blooms from April to July, with new leaves appearing soon after flowering.

\n\n\n

Occurrence in the Pieniny Mountains

In the Pieniny Mountains, the Carpathian snowbell grows in the Homole Gorge, preferring moist, shaded sites on limestone slopes.

\n\n\n

Other locations

The species is considered an endemic of the Western Carpathians and is not widespread elsewhere in Europe. It is one of the botanical symbols of the Carpathian flora.

\n\n\n

Protection status and threats

The Carpathian snowbell is strictly protected in Poland and Slovakia. It is included among the monitored species within the Natura 2000 network.

\n\n\n

Field observation

The best observation period is spring, from April to June, when it blooms shortly after the snow melts and its purple flowers contrast beautifully with moss and rock.

\n\n\n

Interesting facts

The genus name Soldanella comes from the Italian word for small “coins,” referring to the round, bell-shaped flowers resembling ornamental fringe or tiny medallions. The Carpathian snowbell is one of the floral treasures of the Pieniny – rare, protected and exceptionally photogenic.

\n\n","14":"
\n

Soldanelka karpatská patrí do čeľade prvosienkovitých (Primulaceae). Tvorí nízke, vždyzelené trsy okrúhlych listov s priemerom niekoľkých centimetrov, z ktorých na jar vyrastajú 1–3 previsnuté kvety na dlhých stopkách. Rastlina dorastá do výšky 5–20 cm, ružica má priemer 10–15 cm. Okvetné lupienky sú jemne zúbkaté, fialovofialovej farby, bez výraznej vône. Kvitne od apríla do júla, pričom listy sa rozvíjajú krátko po odkvitnutí.

\n\n\n

Výskyt v Pieninách

V Pieninách rastie v roklinách Homole, kde uprednostňuje vlhké a tienisté miesta na vápenatom podloží.

\n\n\n

Ostatné lokality

Druh je endemitom západných Karpát a mimo tohto územia sa takmer nevyskytuje. Patrí medzi symboly karpatskej flóry.

\n\n\n

Ochrana a ohrozenia

Soldanelka karpatská je na Slovensku aj v Poľsku prísne chráneným druhom. Patrí medzi druhy sledované v rámci siete Natura 2000.

\n\n\n

Pozorovanie v teréne

Najlepšie ju možno pozorovať na jar, od apríla do júna, krátko po roztopení snehu, keď jej fialové kvety kontrastujú s tmavou pôdou a machom.

\n\n\n

Zaujímavosti

Názov rodu Soldanella pochádza z talianskeho výrazu pre drobné „peniažkové“ kvety – odkaz na tvar kvetov pripomínajúcich ozdobné strapce. Soldanelka karpatská je považovaná za jeden z klenotov karpatskej flóry a obľúbenú skalničku v alpských záhradách.

\n\n"}